پاورپوینت تعریف فضا در معماری (مبانی نظری معماری)

بخشی از مطلب
وابستگی انسان به فضا ، ریشه های عمیقی دارد.این دلبستگی از نیاز به درک روابط اجتماعی انسان،جهت کسب مفهوم و فرمانروایی بر دنیای حوادث و رویدادها سرچشمه میگیرد. بشر بین خود و اشیاء رابطه ایجاد میکند بدین معنی که وی خودرا به طریق فیزیولوژی با اشیاء وفق داده وایجاد سازگاری میکند.چون حرکات بشر در فضا انجام میشود،لذا فضا بیان کننده وجه ویژه ای از ایجاد ارتباط میان انسان ها، و میان انسان ها و محیط نبوده بلکه صورتیست جامع، از هرگونه ایجاد ارتباط و دربرگیرنده آن. بنابراین میتوان بر این نکته تاکید کرد که فضا فقط یک جنبه از ایجاد ارتباط کلی است.
فضا در معماری، همان چیزی است که انسان را از عوامل طبیعی محافظت میکندو کلیه فعالیتهای فردی و اجتماعی فردرا در برمیگیرد. انسان در فضا نیازهای مادی و معنوی خود را تأمین میکند. جوهر اصلی معماری,فضا است و در فضای معماری، انسان حرکت و زندگی میکند.فضا در معماری انواع گوناگون دارد و به طرق متنوعی میتوان فضا را در معماری دسته بندی کرد.
تعریف فضا درطول تاریخ:
در عهد باستان دو نوع تعریف ، مبتنی بر دو گرایش فکری برای فضا یافت می شود:
۱)تعریف افلاطون که فضا را همانند یک هستی ثابت و از بین نرفتنی می بیند که هر چه بوجود آید در داخل این فضا جای دارد .
۲)تعریف ارسطویی که فضا را به عنوان Topos یا مکان بیان می کند و آن را جزئی از فضای کلی تر می داند که محدوده آن با محدوده حجمی که آن را در خود جای داده است،تطابق دارد.
تعریف افلاطون موفقیت بیشتری از تعریف ارسطو در طول تاریخ پیدا کرد و در دوره رنسانس با تعریف نیوتن تکمیل شد و به مفهوم فضای سه بعدی و مطلق و متشکل از زمان و کالبدهایی که آن را پر می کنند درآمد .
دکارت از تأثیر گذارترین اندیشمندان قرن هفدهم، در حدفاصل بین دوران شکوفایی کلیسا از یکسو و اعتلای فلسفه اروپا از سویی دیگر میباشد. در نظریات او بر خصوصیت متافیزیکی فضا تأکید شده است ولی در عین حال او با تأکید بر فیزیک و مکانیک، اصل سیستم مختصات راست گوشه (دکارتی) را برای قابل شناسایی کردن فاصله ها بکار برد که نمودی از فرضیه مهم اقلیدس درباره فضا بود. در روش دکارتی همه سطوح از ارزش یکسانی برخوردارند واشکال بعنوان قسمت‎هایی از فضای نامتناهی مطرح میشوند. تا پیش از دکارت، فضا تنها اهمیت و بعد کیفی داشت و مکان اجسام به کمک اعداد بیان نمی شد. نقش عمده او دادن بعد کمی به فضا و مکان بود.
در اواخر قرون وسطی و رنسانس، مجدداً مفهوم فضا بر اساس اصول اقلیدسی شکل گرفت. دراین راستا جیوردانو برونو اخترشناس فیلسوف وشاعر ایتالیایی دوره قرون وسطی در قرن شانزدهم، نقش مهمی را در تحول مفهوم فضا ایفا کرد (او نظریه هایی در مقابل نظریه ارسطو عنوان کرد.به عقیده او فضا از طریق آنچه در آن قرار دارد (جداره ها)، درک می‎شود و به فضای پیرامون یا فضای مابین تبدیل میگردد. فضا مجموعه ای است از روابط میان اشیاء و آنگونه که ارسطو بیان داشته است حتماً نمی‎بایست که از همه سمت محصور و همواره نهایتی داشته باشد).
جیوردانو با کاربرد پرسپکتیو بر مبنای فضای اقلیدسی، شیوه جدیدی برای سازمان‎دهی و ارائه فضا ایجاد کرد. با ظهور دوره رنسانس، فضای سه بعدی به عنوان تابعی از پرسپکتیو خطی معرفی گردید که باعث تقویت برخی از مفاهیم فضایی قرون وسطی و حذف برخی دیگر شد. پیروزی این شکل جدید ازبیان فضا، باعث توجه به وجود اختلاف بین جهان بصری و میدان بصری و بدین ترتیب تمایز بین آنچه بشر از وجود آن آگاه است و آنچه میبیند، شد. در قرون هفدهم و هجدهم، تجربه گرایی باروک و رنسانس، مفهوم پویاتری از فضا را بوجود آورد که بسیار پیچیده تربود و سازماندهی آن مشکلتر بود.
بعد از رنسانس به تدریج مفاهیم فضا از موجودیت واقعی آن جدا و بیشتر به جنبه‌های متافیزیکی آن توجه شد، ولی در زمینه های علمی ، فضا مفهوم مکانی بیشتری را پیدا کرد.
ازآن زمان تابه امروز درطراحی معماری،کوشش معماران همواره برای خلق فضاهای مطلوب و سودمند جهت استفاده انسان بوده است، که برای نیل به این هدف،اطلاع از نحوه برخورد و رفتار او در درون این فضاها بسیار اهمیت دارد. مبلمان ، نور ، رنگ ، عملکرد ، حریم ، احساس ، نحوه استفاده و بطور کلی همه ابعاد کمی و کیفی و رفتار انسان در درون هر فضا سناریوی این فضا را تعیین می کند.
فضا چیست؟
لوئی کان میگوید : «ذرات فضا،چیزی را باز می نمایاند که فضا میخواهد باشد.»
نزدیکترین تعریف برای فضا ، به نظر میرسد چنین است که فضا را خلائی در نظر بگیریم که می تواند شی را در خود جای دهد و یا از چیزی آکنده شود. فضادر واقع چیزی نیست که تعریف دقیق داشته باشد، اما قابل اندازه گیری است. ارسطو اولین متفکر اروپایی باستان، فضا را قابل قیاس با ظرف می داند که جایی خالی است و برای وجود داشتن باید پیرامون آن محصور باشد. یعنی ارسطو برای فضا نهایتی در نظر میگیرد.
محیط و خصوصاً معماری در مجموعه ای از سیستم های فضایی کم و بیش پیچیده قراردارند که بر یکدیگر تاثیر می ‌گذارند. هر چه ساختار فضایی این ارتباطات ساده تر باشد درک آن به عنوان یک کلیت ساده تر است و به عکس، پیچیدگی در نظم آن باعث می شود تا نگاه ما بیشتر به دنبال ساختار و ریز نقش آن باشد. بشر از همان ابتدا نیازمند فضایی بود که او را در مقابل تاثیرات محیط حفظ کند. بنابراین این فضا چون نقطه شروع انسان برای شناخت محیط است دارای ارزش خاصی می باشد .
این فضا مرکزی است که بر مبنای آن تمامی ارتباطات فضایی شکل یافته و سنجیده می شوند از یک سو ساخت و پرداخت این فضا وابسته با امکانات فنی انسان است و از سویی دیگر گویای حالات و روحیات سازنده آن می باشد. لویی کان این نکته را چنین بیان میکند: «ذرات فضا نه تنها روح زنده است بلکه فضا نمودی ست از نیاز بشر نسبت به وجود»
این نوع مشخص از وجود داشتن و هم از این طریق ، روح حاکم بر ساختار و پردازش فضا در طول زمان همیشه متغیر بوده و تابعی از فرهنگ می باشد.
در فرهنگ اروپا، در طول تاریخ آن سه نوع نگرش کاملاً متفاوت نسبت به فضا قابل بررسی است: نخستین آن همزمان با دوران شکوفائی تمدن و فرهنگ بین النهرین ، مصر و یونان می باشد . معماری این دوره به صورت مجسمه بوده که می بایست درخشش آن در تمامی فضای بی پایان جلوه گر باشد و ارتباطی با کهکشان برقرار سازد. نقش فضاهای داخلی در این دوره نقشی ثانویه بوده و به آن چندان توجهی نمی شده است (عناصر تشکیل دهنده فضا به مراتب مهم تر از خود فضا بودند.) به عکس معماری یونان که نوعی «مجسمه سازی» بود،درمعماری رومی تبدیل به «فضا‌سازی» گردید. برای اولین بار در این معماری، برای کاربری های گوناگون، فضاهای متفاوت در نظر گرفته شد. فضای داخلی پرداخته تر و فعالتر گردید و از این طریق نقش اول را در معماری بر عهده گرفت .
شروع دوران سوم را میتوان آغاز قرن حاضر دانست. فضا در این دوره دیگر محفظه‌ای محصور و بسته نیست، بلکه به یک حوزه یا پهنه تبدیل می شود. بدین ترتیب است که رابطه بین فضای داخل و فضای خارج نیز متحول می گردد.
«نظر اندیشمندان در مورد فضا»
هایدگر :
هایدگر، یکی ازمعروفترین فیلسوفان معاصر در تبیین واژه فضا بر این عقیده است که فضا به معنی جایی است که برای جایگیری آماده باشد. فضا به چیزی که یک محدوده و افق رهاست، جا میدهد. این تعریف از فضا میتواند تا حدودی با مفهوم مادی فضا، فضایی و جایی که هنوز توسط اشیاء فضایی و مکانی صورت تحقق نیافته است، منطبق باشد. او میگوید که فضا در ذات خود همان است که جا از برای آن ساخته شده است.
لایب نیتس :
فیلسوف ریاضیدان وفیزیکدان آلمانی از طرفداران نظریه فضای نسبی بود و اعتقاد داشت فضا صرفاً نوعی سیستم است که از روابط میان چیزهای بدون حجم و ذهنی تشکیل میشود. او فضا را به عنوان نظام اشیای هم زیست یا نظام وجود برای تمام اشیایی که همزمان اند، میدید.
مامفورد :
برنامه ریزشهری، مورخ، جامعه شناس ومدافع منطقه معماری امریکا ست. از نظر مامفورد اندیشمند پست- مدرن «فضای شهری نمود اهداف انسان ارگانیک است» فضا ارکان خاص انتقال میراث فرهنگی از گذشته است. بدین ترتیب از نظر مامفورد، فرم فضای شهر در طول تاریخ محصول عملکرد فضا است و فضا بعد فرهنگی دارد.
واتسوجی تتسورو :
واتسوجی تتسورو از نخستین پدیدار شناسان ژاپنی است. نخستین آثار منتشر شده او نزدیکی ذهنی او را با فیلسوفانی فردگرا چون «نیچه و کی یرکگور» نشان میدهد، او در سال ۱۹۱۸ اثر خود “تجدید حیات بتان” را منتشر کرد، اثری که بلا آن را نشانی از جهت یافتگی عقلانی به دور از فردگرایی و بازگشتی به مفهوم اجتماع میداند.
لوکریتوس :
لوکریتوس شاعروفیلسوف اهل روم باستان نویسنده کتاب«درطبیعت اشیا» است.اومیگوید همه کائنات بر دو چیز مبتنی است: اجرام و خلأ، که این اجرام خلأ مکانی مخصوص به خود را دارا بوده و در آن در حرکت اند.
کنزو تانگه :
کنزو تانگه یکی از اندیشمندان عرصه معماری و شهرسازی است که شهر را به مثابه موجودی زنده تلقی میکند که توسعه آن بر پایه رشد ساختار آن است. از نظر کنزو تانگه فضا میدانی برای فعالیتهای فیزیکی انسان و میدانی برای برقراری ارتباطات به شیوه های نمادگرایانه است.
کستلز :
از نظرکستلز جامعه شناس اسپانیایی ، فضا بازتاب جامعه نیست بلکه خود فضا بعد مادی جامعه است و اگر آن را مستقل از جامعه و روابط اجتماعی در نظر بگیریم، مانند آن است که ماهیت را از جسم آن جدا سازیم و اولین اصل هر علم اجتماعی را نادیده بگیریم. روح و جسم با هم ارتباط متقابل دارند. بنابراین اشکال فضایی کره خاکی ما، همانند سایر چیزها توسط عمل انسانی شکل میگیرد.
«انواع فضا»
الف) فضای ریاضی و ادراکی
ب) فضای روز و فضای شب
ج) فضای عمومی و فضای خصوصی
عناصر فضا:
هرکاری که انسان انجام میدهد دارای یک جنبه فضایی نیزهست به عبارتی هر عملی که انجام میشود احتیاج به فضا دارد. فضای داخلی معماری، فضایی است ساخته شده به دست بشر و در وهله اول وظیفه پناه دادن به انسان در مقابل عوامل طبیعی رادارد. لویی کان می نویسد: «فضا، فضا نیست مگر اینکه به روشنی قابل تشخیص باشد که چگونه بوجود آمده است.
فضای معماری چه نوع فضایی بایدباشد؟
و«سخن آخر»:
تحلیل فضای شهری، مستلزم تدوین چارچوب نظری ست که مکانها رابا زندگی و تجربه مردم مربوط ببینند و به رابطه بین مردم با فعالیت های آنان و فضاهایی که خلق میکنند و یا در آن سکونت می کنند ناظر باشند. فضا در معماری اهمیت زیادی دارد. بسیاری از فعالیتهای مردم در فضا شکل میگیرد. این فضا میتواند باز یا بسته باشد بنابراین فضا برای بروز فعالیت ها، بایست بستری را فراهم کند و رابطه مستقیمی بین فضا و عملکرد ساکنین بوجودآورد.و....