بررسی معماری روستای ابیانه(درس انسان طبیعت معماری)
 
فهرست مطالب
امامزاده ابیانه
خانه های دوره سلجوقی :
معرفی آتشکده هرپک
قلعه های اطراف روستای ابیانه
معرفی معماری روستای ایبانه
موقعیت و نحوه استقرار روستا
«جنس خاک و سنگها»
ویژگیهای زمین شناسی منطقه ابیانه
الف) مخروط افکنه
ب) سنگها
«گیاهان منطقه»
بطور کلی گیاهان در این منطقه به دو دسته تقسیم میشوند
«اطلاعات عمومی در مورد روستا ابیانه»
هسته اولیه
معیشت
وجه تسمیه
زبان مردم
غذاهای محلی وپوشاک
«سخن آخر»:
 
 
بخشی از مطلب
 شمار خانه ‏های روستای ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۱ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شد. این خانه‏ ها تماما بر روی دامنه ای در شمال رودخانه برز رود بنا شده است به صورتی که پشت بام مسطح خانه‏ های پایین دست، حیاط خانه‏ های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمی‏سازد. در نتیجه، روستای ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر می‏آید که در بعضی موارد تا چهار طبقه آن را می‏ توان مشاهده کرد. اتاقهای ابیانه به پنجره ‏های چوبی ارسی مانند مجهزند و اغلب دارای ایوانها و طارمیهای چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه ‏های تنگ و تاریک‏ اند که خود به صورت مناظر دیدنی و جالبی درآمده‏ اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏ های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است. ازآنجا که در دامنه ‏های شیبدار روستای ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه‏ های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‏ های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید. این غارها که در دل تپه‏ ها حفر شده ‏اند و از بیرون تنها درهای کوتاه آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد. ساختمانهای موجود در روستا از دوره سلجوقیان به بعد میباشند که در طول این سالها بارها مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته اند.
خانه های دوره سلجوقی :
فرم این خانه ها دارای یک ایوان جنوبی به ارتفاع ۵ متر است. اطراف این ایوان خانه های دو طبقه بالا رفته و اتاقها قرار دارد و در هر خانه یک فضای باز بنام صفه تعبیه شده و این از آن جهت بوده که خانه ها حیاط ندارند و بعنوان حیاط مسقف کار میکرده است و همچنین برای مراسم عزا و عروسی مورد استفاده قرار میگرفته است.
خانه های دوره صفویه :
در این دوره توجه بیشتری به صفه شده وخانه های چهار صفه ای پیشرفت کرده است. قرینه سازی در آن ها رعایت شده و تزئینات داخلی هم کاملاً از دوره قبل متمایز است.
خانه های دوره قاجاریه:
از اواخر دوره صفویه در وضع عمومی روستا رکود بوجود آمد و تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت.
«آثار تاریخی ابیانه»:
۱- امامزاده ابیانه (امامزاده عیسی و یحیی)
۲- مسجد جامع ابیانه
۳- مسجد پرزله
۴- مسجد حاجتگاه
۵- زیارتگاه هینرا
۶-خانقاه( خانه خشت و گلی )
۷- خانقاه(خانه اشرفه)
۸- آتشکده هرپک
۹- قلعه پایین هرده
۱۰- قلعه یاله همونه
۱۱- قلعه نزاشون
امامزاده ابیانه
این بنا که دراصطلاح محلی به آن “زیارت” می گویند مدفن دو نفر از فرزندان امام موسی کاظم(ع) به نامهای شاهزاده عیسی و یحیی است. این بنادرمحله پایین روستا بنا شده است. مجموعه این امامزاده شامل صحن،دو ورودی،ایوان،حرم چهار ضلعی،صندوق آلت بندی در دولنگه با تاریخ ۱۳۰۳ هجری قمری و گنبد دو پوش دروازه ترک با پوششی از کاشیهای فیروزه ای رنگ است که سطوح آن با تکرار نام (علی) به شیوه خط کوفی تزیین یافته است. بقعه امامزادگان در جنوب شرقی مسجد جامع قرار دارد که برخلاف اکثر ساختمان‌های روستا، دارای حیاط مرکزی است و آب‌نمای بزرگی که از شاخه نهر روستا سیراب می‌شود، در وسط آن قرار دارد. بنای این امامزاده که احتمالا” به قرن ششم هجری قمری برمیگردد در اواخر دوران صفویه به وسیله بانویی خیر خواه تعمیر شده و سنگ نوشته ای نیز بر دیوار ایوان بنا گذاشته شده است.
معرفی مسجد جامع روستای ابیانه
روستای ابیانه درمجموع دارای یازده مسجد است. مسجد جامع روستای ابیانه مسجدی بسیار قدیمی است که در وسط ده واقع شده است با طاق بندی ضربی و مخصوصا “درهای ورودی منبت کاری” با گل و بوته و خطوط بر جسته وگل درشت، توجه هر تازه واردی را جلب میکند. مسجد جامع ابیانه، دارای آن‌ چنان تاریخ با ارزشی ست که به تنهایی دیدن ابیانه را لازم می‌دارد،محراب درشبستان زیرین مسجد با تزیینات بسیار زیباو نفیس ومنحصرقرارگرفته این محراب که به دستور ابوجعفرمحمد فرزند علی ساخته شده، دارای کنده‌کاری به خط کوفی گلدار و کوفی ساده است و سوره «یس» در اطراف آن کنده شده است تاریخ جمادی‌الاول سال ۴۷۷ هجری قمری برروی محراب به چشم می‌خورد. همچنین منبر مسجد، یادگاری از دوره سلجوقی سال ۴۶۶ هجری قمریست که بر روی آن گل هشت پر لوتوس شبیه آنچه بر سنگ‌های تخت‌جمشید از عصر هخامنشی به جای مانده است،دیده می‌شود. بنای اولیه مسجد متعلق به قرن چهارم هجری بوده و تعمیر آن بوسیله مولانا محمد بها‌الدین در سال ۷۷۲ هجری به اتمام رسیده است.
مسجد پرزله
مسجد پرزله در بخش شرقی مسجد جامع بنا یافته و به عصر ایلخانیان تعلق دارد. در قسمت شرق مسجد دری از چوب گردو وجود دارد که با خط برجسته نسخ کنده کاری شده و تاریخ ۷۰۱ برروی آن نقش بسته است.این درنفیس مربوط به دوره ایلخانان است و قدیمیترین دری است که در روستا دیده میشود. این مسجد در دو طبقه فوقانی ساخته شده و در زیر آن آب‌انبار و پاشیر قرار دارد، ارتباط طبقات مسجد از طریق پله‌ای مارپیچ میسر است. معماری این زیارتگاه با گنبد هشت ضلعی و کاشی‌کاری فیروزه‌ای، جلوه‌ای زیبا در میان بناهای خشتی دهکده دارد. این مسجد در محله معروف پرزله قرارگرفته است.
مسجد حاجتگاه 
این مسجد درکنار صخره و کوه سنگی در قسمت غرب روستا بنا شده است. درداخل مسجد دری با دو لنگه از چوب گردوی سیاه به ابعاد ۷۰ در ۷۲۰ موجود است که با خط برجسته نسخ با نام ۱۲ امام و تاریخ ۹۵۳ هجری قمری کنده کاری شده است .
معرفی زیارتگاه هینرا در روستای ابیانه
این زیارتگاه درزاویه جنوب شرقی ده ودر دره کم عرض و طویلی شامل قریب یک هکتار باغهای میوه قرار دارد.
خانقاه در روستا ابیانه
دو خانقاه در روستا وجود دارد که متعلق به شاه عباس صفوی بوده یکی از آنها خانه خشت وگلی است وخانقاه دیگر خانه اشرفه نامیده می شود که بر سر در ورودی آن نقاشیهای بسیار ظریفی مشاهده میشود سبک نقاشی ها که به شاگردان رضا عباسی منصوب است تاکید بر خانقاه بودن این محله دارد.
معرفی آتشکده هرپک
قلعه های اطراف روستای ابیانه
معرفی معماری روستای ایبانه
موقعیت و نحوه استقرار روستا
«جنس خاک و سنگها»
ویژگیهای زمین شناسی منطقه ابیانه
الف) مخروط افکنه
ب) سنگها
«گیاهان منطقه»
بطور کلی گیاهان در این منطقه به دو دسته تقسیم میشوند
«اطلاعات عمومی در مورد روستا ابیانه»
هسته اولیه
معیشت
وجه تسمیه
زبان مردم
غذاهای محلی وپوشاک
«سخن آخر»:
ابیانه آمیزه ای از هنر وسنت ومعماری است. روستای تاریخی ابیانه نماد شکوه معماری بومی است. ابیانه موزه گرانبهایی است که دنیایی از هنر ایرانی و اسلامی را در خود جای داده است. بدون شک آثار تاریخی ارزشمندی که در جای جای این بهشت گمشده به چشم می خورد شهرت عالم گیر دارد و همه را از گوشه و کنار ایران و اقصی نقاط جهان به سوی خود می کشاند تا در آثار به یاد مانده از اعصار و قرون گذشتهء تاریخ پر افتخار ایران زمین،هنر پر استعداد هنرمندان این مرز و بوم، و معماری دستان پرتوانگر معماران کهن پارس به نظاره بنشینند.
به همین سبب مسئولان پایگاه پژوهشی روستای ابیانه قصد دارند با استفاده از کلاف چوبی،روستای ابیانه را در برابر زلزله استحکام بخشی کنند تا این نگین انگشتر زیبای ایران همچنان دراوج شاهکار هنرجهان رخ نمایی کند.